გაცემული ავანსები

საწარმო ზოგჯერ წინასწარ იხდის მომავალ პერიოდში მისაღები საქონლის ან გასაწევი მომსახურების ღირებულებას. თანხის გადახდისას საწარმოს ბუღალტრულ აღრიცხვაში აისახება აქტივი _ გაცემული ავანსების სახით, წინასწარ გადახდილი თანხით.

მაგალითად, შ.პ.ს. "ელ&ელ"-მა 2008 წლის 4 ივლისს გადაიხადა შენობის 3 თვის საიჯარო ქირა 6000 ლარი, ხოლო 28 ივლისს  შეიძინა სადაზღვევო პოლისი ქონების 1 წლით დაზღვევისათვის და გადაიხადა 1.800 ლარი. ეს ოპერაციები, მათი მოხდენის მომენტში მთავარ ჟურნალში აისახა, როგორც წინასწარ გაწეული ხარჯები (იხ. ჟ. 1).

აღნიშნული ოპერაციებით, შ.პ.ს. "ელ&ელ"-მა ერთის მხრივ, წარმოქმნა ახალი აქტივი, მოთხოვნა შენობის მეიჯარის (იჯარის გამცემის) და სადაზღვევო კომპანიის მიმართ და მეორეს მხრივ, ამ პირების ვალდებულება, შეასრულონ შესაბამისი ხელშეკრულებებით გათვალისწინებული პირობები.

      მეიჯარე და სადაზღვევო კომპანია განუწყვეტლივ ასრულებდა თავის ვალდებულებას. შესაბამისად, მიმდინარე საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს, 31 დეკემბერს შ.პ.ს. "ელ&ელ"-მა უნდა მოახდინოს წინასწარ გადახდილი იჯარისა და დაზღვევის თანხების კორექტირება:

1. იჯარის თანხით 2000 ლ. (6000 X 1/3)

2. დაზღვევის თანხით 900 ლ. (1800 X 6/12)

კორექტირებადი თანხებით შესდგება ბუღალტრული გატარება, რომელიც მთავარ ჟურნალში შემდეგნაირად აისახება:

შ.პ.ს. "ელ&ელ"

              მთავარი ჟურნალი              ჟ. 5

კორექტირებადი გატარებით, საანგარიშგებო პერიოდის კუთვნილი იჯარის ხარჯი და დაზღვევის ხარჯი აკლდება შესაბამის აქტივს, წინასწარ გადახდილ იჯარას, წინასწარ გადახდილ დაზღვევას და გადაიტანება მიმდინარე საანგარიშგებო პერიოდის ხარჯების ანგარიშებზე, ე. ი. აღიარდება ხარჯად. კორექტირებადი გატარების გადატანის შემდეგ, შესაბამისი ანგარიშები: წინასწარ გადახდილი საიჯარო ქირა (1720), წინასწარ გადახდილი დაზღვევა  (1730), იჯარის ხარჯი (7420) და დაზღვევის ხარჯი (7435) სწორად ასახავენ საანგარიშგებო პერიოდის შესაბამის მონაცემებს - აქტივებს და ხარჯებს:

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

������წინასწარ გადახდილი საიჯარო ქირა    ანგარიში 1720

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

������წინასწარ გადახდილი დაზღვევა    ანგარიში 1730

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

იჯარის ხარჯი    ანგარიში 7420

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

       დაზღვევის ხარჯი            ანგარიში 7435

      �

საავანსო გადახდებთან დაკავშირებული სხვა სახის კორექტირებადი გატარებები საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში სხვადასხვა სახის მასალების, კერძოდ, მისი ხარჯვის აღრიცხვისას წარმოიქმნება. საანგარიშგებო პერიოდის ხარჯის ოდენობა განისაზღვრება დახარჯული მასალების რაოდენობით, და არა დროის პერიოდით.

მაგალითი:

2008 წლის 1 აგვისტოსათვის შ.პ.ს. "ელ&ელ"-ს გააჩნდა საკანცელარიო საქონელი 260 ლარის. 15 სექტემბერს შეძენილ იქნა 160 ლარის საკანცელარიო საქონელი და შესაბამისად, მთავარ ჟურნალში დაფიქსირდა შემდეგი გატარება:

შ.პ.ს. "ელ&ელ"

             მთავარი ჟურნალი                     ჟ. 6

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

       მასალები                ანგარიში 1620

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

       ნაღდი ფული სალაროში        ანგარიში 1110

2008 წლის 31 დეკემბერს, ინვენტარიზაციის შედეგების მიხედვით საკანცელარიო საქონლის ფაქტიური ნაშთი საწყობში 70 ლარს შეადგენდა. ამ მონაცემების საფუძველზე გაკეთებული გაანგარიშება გვიჩვენებს, რომ წლის განმავლობაში დახარჯულია 350 ლარის საკანცელარიო საქონელი:

გაანგარიშება:

საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში დახარჯული საკანცელარიო საქონლის ოდენობის გაანგარიშების შემდეგ, მოხდება მისი ხარჯად აღიარება კორექტირებადი გატარებით:

შ.პ.ს. "ელ&ელ"

              მთავარი ჟურნალი                ჟ. 7

მაშასადამე, დახარჯული მასალების - საკანცელარიო საქონლის ღირებულება აქტივის შესაბამისი ანგარიშიდან კორექტირებადი გატარებით გადაიტანება საკანცელარიო საქონლის ხარჯის ანგარიშზე, ე. ი. აღიარდება ხარჯად.

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

       მასალები                ანგარიში 1620

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

       სხვა საერთო ხარჯები         ანგარიში 7490

      კორექტირებადი გატარებების მესამე ტიპი, რომელიც წინასწარ გადახდებთანაა დაკავშირებული, წარმოებაში იმ აქტივების გამოყენებისას წარმოიქმნება, რომლებიც ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში ემსახურებიან მას და მოაქვთ სარგებელი. მაშასადამე, აღნიშნული კორექტირება შეეხება გრძელვადიანი აქტივების, ძირითადი საშუალებების, არამატერიალური აქტივების და ა.შ. ღირებულების ნაწილის ხარჯად აღიარებას.

მაგალითი:

შ.პ.ს. "ელ&ელ"-მა საწარმოო საჭიროებისათვის 2008 წლის 1 ივლისს შეიძინა მოწყობილობა 20.000 ლარად და განსაზღვრა მისი სასარგებლო გამოყენების ვადა 5 წლით. აღნიშნული ოპერაცია ბუღალტრული აღრიცხვის მთავარ ჟურნალში და შესაბამისად, მთავარ წიგნში (რეგისტრში) აისახება:

შ.პ.ს. "ელ&ელ"

                     მთავარი ჟურნალი                               ჟ. 8       

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

       მანქანა-დანადგარები        ანგარიში 2150

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

       ეროვნული ვალუტა რეზიდენტ  ბანკში           ანგარიში 1210

საწარმოს გადაწყვეტილებით, ხუთი წლის გასვლის შემდეგ მოწყობილობა სრულიად უვარგისი იქნება და შეუძლებელი გახდება მისი გაყიდვა ან სხვა სახით გამოყენება, ე. ი. მას არ გააჩნია სალიკვიდაციო (ნარჩენი) ღირებულება. რადგან მოწყობილობის სასარგებლო გამოყენების ვადა 5 წლით განისაზღვრა, შესაბამისობის პრინციპის მიხედვით, მოწყობილობის ღირებულება ამ 5 წელზე უნდა განაწილდეს და თითოეულ საანგარიშგებო პერიოდს მიეკუთვნოს ხარჯის სახით. გრძელვადიანი აქტივების ღირებულების შესაბამისი ნაწილის მოცემული საანგარიშგებო პერიოდის ხარჯებზე მიკუთვნება ამორტიზაციის ანარიცხებად იწოდება. დავუშვათ,  შ.პ.ს. "ელ&ელ"_ი ამორტიზაციის გაანგარიშების მარტივ მეთოდს იყენებს, რომელიც გულისხმობს აქტივის ღირებულების თანაბარ განაწილებას მისი სასარგებლო გამოყენების მთელს პერიოდზე. ამორტიზაციის ანარიცხები 2008 წლისათვის გაიანგარიშება ფორმულით:

                              AN = A � C / N X n/12

სადაც:

A N _ ამორტიზაციის ნორნა;

A   _ აქტივის ღირებულება;

C   _ სალიკვიდაციო ღირებულება;

N _ სასარგებლო გამოყენების პერიოდი;

n  _ თვეების რიცხვი.

ხვი.

აღნიშნული ფორმულის გამოყენებით, შ.პ.ს. "ელ&ელ"-ის ამორტიზაციის თანხა 2008 წლისათვის 2.000 ლარს შეადგენს (20.000 _ 0 / 5წ. X 6/12). ამორტიზაციის დარიცხვა აისახება შემდეგი კორექტირებადი გატარებით:

შ.პ.ს. "ელ&ელ"

         მთავარი ჟურნალი                 ჟ. 9

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

       ამორტიზაციის ხარჯი         ანგარიში 7455

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

       მანქანა-დანადგარების ამორტიზაცია   ანგარიში 2250

ასეთი კორექტირებადი გატარების შემდეგ, მანქანა-დანადგარების ღირებულების ნაწილი (2.000 ლ.) მიმდინარე პერიოდის ხარჯებს მიეკუთვნება. საკრედიტო ანგარიში _ " მანქანა-დანადგარები ამორტიზაცია" კონტრაქტიური ანგარიშია. იგი არეგულირებს შესაბამისი აქტივის _ "მანქანა-დანადგარების" ანგარიშს. ამორტიზაციის ანარიცხები არ აისახება როგორც აქტივის ანგარიშის შემცირება, არამედ წლების განმავლობაში ცალკე ანგარიშზე გროვდება (აკუმულირდება)  და ბალანსში აისახება კონტრაქტივის სახით. ფინანსურ ანგარიშგებაში ძირითადი საშუალებების სრული ღირებულებისა და დაგროვილი ამორტიზაციის თანხის ცალცალკე ჩვენებით,  მომხმარებლებს უფრო სრული ინფორმაცია მიეწოდებათ:

შ.პ.ს. "ელ&ელ"

ბალანსი

                                  (ფრაგმენტი)

                        31 დეკემბერ, 2008 წ.